Je moedertaal, wat is het en hoe leren kinderen taal?

Wanneer je een boek leest, doe je dat hoogstwaarschijnlijk in je moedertaal. Wil je andere talen leren, dan is het overigens ook een prima methode om deze te oefenen door boeken te lezen. Maar vandaag gaan we verder in op je moedertaal, de taal die je als klein kind aanleert in het land waar je opgroeit. In dit artikel lees je alles wat je wilt weten over je moedertaal. Wat is een moedertaal eigenlijk en hoe leer je deze te beheersen?

Wat is taal?

De definitie van taal is volgens Van Dale: ‘het op basis van een universeel, aangeboren vermogen gevormde geheel van tekens en regels om deze tot betekenisdragende elementen te combineren waarvan de mens gebruikmaakt om zijn gedachten te articuleren, zijn wereld te ordenen en te communiceren’. Taal is dus onze manier om met andere te communiceren. Vaak zijn we ons er niet eens van bewust en toch gebruiken we het constant: taal. Taal is een leuk begrip en velen van ons vinden het best wel interessant. Maar hoe komen we nu eigenlijk bij taal? Is het aangeboren of hebben we het ons toch aangeleerd?

Wat is je moedertaal eigenlijk?

Wat is een moedertaal? Wat is de betekenis van moedertaal? We hebben allemaal een taal waarin we het spreken hebben geleerd, onze zogenaamde moedertaal. Een moedertaal is een taal die we tijdens onze jeugd hebben verworven. Laten we eens even kijken naar moedertaalverwerving, hoe gaat dat precies in zijn werk?

Hoe leren we onze moedertaal?

Hoe leren we onze moedertaal precies? Leren we dat via imiteren? Of is er meer aan de hand?

Imiteren

In hoeverre is taal werkelijk aangeboren? Als we kijken naar het gedrag van kinderen, lijkt een taal leren vooral een kwestie van benoemen, herhalen en uitbreiden. Moeder benoemt iets, het kind herhaalt en op die manier wordt de woordenschat uitgebreid. Zo wordt een taal leren eigenlijk imiteren. Is die aanname correct?

Laten we nog eens naar de kinderen kijken. Annie is bijna drie jaar. Zij zegt: ‘Pop is kapotgemaken.’ Of Jos van vier jaar: ‘Het ruikte vies.’ Deze ‘foute’ vervoegingen hebben zij hoogstwaarschijnlijk niet opgepikt, want we gaan ervan uit dat hun ouders Algemeen Beschaafd Nederlands spreken. De kinderen passen een bepaalde systematiek toe, die bij andere werkwoorden wel opgaat. Bij Annies voorbeeld, kan zij het woord ‘kapotgemaken’ bijvoorbeeld gespiegeld hebben aan ‘opgegeten’.  Jos kan hebben gedacht aan het woord ‘fietste’. Hoeveel zwakke werkwoorden zijn er immers niet?

We noemen dit actieve taalverwerving. Kinderen zeggen niet passief alles na, maar zijn actief bezig met het vormen van hun eigen woorden en zinnen.

Aangeboren taalvermogen

Een heel bekende taalkundige is de Amerikaan Chomsky. Hij heeft het over aangeboren taalvermogen. Kinderen komen niet als onbeschreven blad ter wereld. Het is volgens hem anders niet mogelijk dat ze zich zo snel een zo complex iets als taal eigen maken. Ze hebben al bepaalde principes en regels bij zich, maar moeten die alleen nog leren toepassen op de moedertaal die hen toevallig aangeleerd wordt. Dat toepassen gebeurt dan wel weer door imiteren. De opvoeder verbetert en het kind leert op die manier de juiste regel.

Alle mensen delen in principe dus dezelfde universele grammatica. Elke taal heeft een basispatroon en ieder mens beschikt daar al over vanaf zijn geboorte. Zo vind je in iedere taal bijvoorbeeld zelfstandige naamwoorden en grammaticale constructies terug. Als kind ben je je daar weliswaar niet van bewust, maar het ‘zit’ er wel.

Wat mij persoonlijk dan weer bevreemd, is dat er fouten blijven. Weliswaar op diverse niveaus, maar of het nu gaat om een fout als ‘me hond’, ‘redt je’ of ‘ignoratio elenchie’, het blijven fouten. Als taalvermogen aangeboren was, alle grammaticaregels aanwezig zijn en het alleen gaat over het toepassen van de juiste regel, zouden er enkel in de beginperiode fouten gemaakt hoeven worden.

Je moedertaal aanleren: de gulden middenweg

Uiteraard is er naast de visie van imiteren en de visie van aangeboren taalvermogen nog een derde visie: de gulden middenweg. Taalvermogen is wel aangeboren, maar de taalomgeving mag zeker niet uitgevlakt worden. Er moet, zoals dat zo leuk gezegd wordt, interactie zijn. Zo hoor je ook van kinderen die jarenlang opgesloten hebben gezeten, dat zij een achterstand hebben. Zonder interactie hebben zij niet de kans gekregen om grote vorderingen te maken.

We kirren allemaal wel eens wat tegen de kindjes. Zowel mannen als vrouwen ontwikkelen een eigen ’taaltje’ waarin ze tegen de allerkleinsten praten. Op deze manier komen kinderen echter wel daadwerkelijk in aanraking met taal.

De voortalige periode

De mix van aangeboren en aangeleerd zou ook de periodes in de kindertijd kunnen verklaren. In de voortalige periode doen kinderen weinig meer dan huilen en piepen. 

Zij maken zich de geluiden eigen en proberen zich op die manier uit te drukken. Grofweg gezien is dat ook al een manier van communiceren. Tussen het halfjaar en het jaar beginnen kinderen te brabbelen. Langzaamaan gaan ze richting de vroegtalige periode. Dan zijn daar opeens halve zinnen, niet compleet, niet perfect, maar de kinderen weten de boodschap wel over te brengen.

Men is aan de hand van kijkexperimenten erachter gekomen dat baby’s van heel jonge leeftijd aandachtiger ‘luisteren’ als iets in hun moedertaal (en dus met bekende klanken en klemtonen) gezegd wordt, dan wanneer er in een vreemde taal gesproken wordt. Dat zou er dus op kunnen wijzen dat baby’s taal al erg snel in de gaten hebben.

Taalverwerving bij kinderen

Taal is en blijft complex en het blijft een wonder dat kinderen het vaak zo snel onder de knie hebben. Het zou dus logisch zijn dat er al ‘iets’ zit waardoor ze de grammatica van de taal redelijk snel onder de knie kunnen krijgen. De omgeving van het kind mag echter zeker niet uitgevlakt worden. Als opvoeder kun je veel bijdragen aan de taalverwerving van je kind. Door te praten, voor te lezen en dingen te benoemen. Vergeet nooit dat taal altijd en overal terugkomt.

Moedertaal Nederlands

De meeste lezers hier zullen Nederlands als moedertaal hebben. Als je in Nederland geboren en getogen bent, dan is je moedertaal hoogstwaarschijnlijk Nederlands. Door de internationalisering vandaag de dag worden kinderen steeds vaker meertalig opgevoed. Meertaligheid in de klas zie je vaker dan ooit. Kinderen komen op school (en daarbuiten) ook veel eerder in aanraking met vreemde talen. Wil je een kind tweetalig opvoeden, dan is het belangrijk dat je hier consequent mee bezig bent. Wat je keuze ook is, zorg ervoor dat je je kind de taal vaak genoeg aanbiedt, zowel in spreken als in lezen. Lezen is op elke leeftijd belangrijk!

Bekijk ook: Tips om meer te lezen